Instalacja TeXLive 2003 dla systemów UNIX-owych

Instalacja i użytkowanie w systemach Unix

TeXLive można używać na trzy sposoby:

1. zamontować (mount) CD-ROM w systemie plików, uruchomić skrypt install-tl.sh i wybrać opcję <R> (do not install files, set up to run off CD-ROM/DVD – bez instalacji plików, dostosuj do uruchamiania z CD-ROM-u/DVD). Pozwala to na uruchamianie wszystkich programów bezpośrednio z płytki; na dysku twardym znajdą się jedynie niezbędne pliki konfiguracyjne.
2. zainstalować część lub cały system na lokalnym twardym dysku;
3. doinstalować wybrane pakiety do istniejącego systemu TeX lub systemu TeX Live instalowanego wcześniej.

Każda z tych metod jest dokładniej opisana w dalszych rozdziałach.

Uruchamianie TeX Live z płytki (Unix)

Na CD-ROM-ie demo zawarto programy jedynie dla systemów Linux, Mac OS X oraz Windows. Aby korzystać bezpośrednio z nośnika w innych systemach Unix należy użyć DVD.

Najpierw należy zamontować CD-ROM lub DVD – postać polecenia jest zależna od konkretnej platformy, poniższe działa w Linux, choć nazwa urządzenia (tu /dev/cdrom) może się różnić. W przykładach podajemy > jako znak zgłoszenia powłoki.

następnie zmieniamy katalog bieżący na katalog montowania:

W systemie Mac OS X katalog ten znajduje się zwykle w ramach /Volumes zaś medium montowane jest automatycznie.

Uruchamiamy skrypt instalacyjny install-tl.sh:

Po ukazaniu się głównego menu mamy do wyboru kilka opcji wprowadzanych poprzez naciśnięcie wybranego znaku oraz klawisza Enter (nie należy wpisywać znaków <>; duże i małe litery są tożsame, w przykładach podajemy małe litery).

Dla uruchamiania bezpośrednio z płytki wybierzmy najpierw opcję d, następnie podopcję 1, która pozwoli nam określić katalog na generowane przez TeX-a pliki (fonty, formaty, pliki konfiguracyjne do modyfikacji ustawień). Jeśli odpowiadają nam ustawienia domyślne (/usr/TeX), możemy pominąć poniższy fragment. W naszym przykładzie użyjemy /usr/local/texlocal:

wciśnięcie klawisza r powoduje powrót do głównego menu, gdzie wybieramy opcję uruchamiania bezpośrednio z nośnika, bez instalacji właściwej na dysku:

Następnie należy uaktualnić zmienną PATH, dołączając do ścieżki przeszukiwania programów katalog zawierający binaria dla danej architektury, a także ustawić zmienną VARTEXMF na podany powyżej katalog. Dla powłoki zgodnej z Bourne shell (sh, bash, ksh) możemy dopisać do pliku $HOME/.profile:

gdzie archname oznacza konkretną platformą W tabeli zamieszczono spis obsługiwanych systemów i odpowiednich nazw podkatalogów. Należy pamiętać, że demo CD-ROM zawiera jedynie binaria dla Windows, Linux dla Intel i Mac OSX. Dla innych systemów Unix należy zastosować drugi CD-ROM bądź DVD. W nazwie podkatalogu możemy pominąć numer wersji, np. sparc-solaris jest dowiązaniem do sparc-solaris2.7.

Po ponownym uruchomieniu sesji polski użytkownik może użyć bezpośrednio m.in. polecenia mex (TeX ze spolonizowanym formatem Plain), platex (LaTeX z polskimi i anglo-amerykańskimi wzorcami przenoszenia wyrazów) oraz ich wersje dla programu pdfTeX (tworzącego pliki PDF), odpowiednio: pdfmex i pdfplatex. Potrzebne pliki formatów zostaną wygenerowane automatycznie podczas pierwszego uruchomienia danego polecenia i zapisane w lokalnym katalogu. Katalog ten, domyślnie /usr/TeX/texmf-var/, a w naszym przykładzie /usr/local/texlocal/texmf-var/ zawiera pliki konfiguracyjne, które mogą być modyfikowane przez użytkownika. W konfigurowaniu pomocne jest uruchomienie skryptu texconfig, opisanego w części3.4, na str. 29 .

3.2. Instalacja TeX Live na twardym dysku

Instalacja części lub całości dystrybucji na twardym dysku wymaga zamontowania CD-ROM-u (lub DVD) w systemie, przejścia do jego katalogu głównego i uruchomienia:

Następnie pokaże główną stronę konfiguracyjną umożliwiającą wybór:

1. <P> systemu operacyjnego, dla którego chcemy dokonać instalacji (na wypadek gdy zawiedzie automatyczna detekcja);
2. <B> dodatkowo instalowanych binariów dla innych platform (np. na serwerze, z którego będą korzystać użytkownicy innych systemów);
3. <S> installation scheme (predefiniowanego zestawu instalacyjnego), np. full – pełnego, recommended – zalecanego, basic – podstawowego; mamy tu też do wyboru zestaw proponowany dla polskich użytkowników: GUST scheme;
4. zestawów, które mogą zmodyfikować wybrany schemat instalacji (są one zgrupowane w dwóch kategoriach: <C> standard collections – zestawy standardowe oraz <L> language collections – zestawy dla obsługiwanych języków);
5. <D> katalogu bazowego na dysku, przeznaczonego na instalację;
6. <O> ustawienia trybu pracy niektórych programów.

Opcje wybiera się przez wpisanie litery lub liczby i potwierdzenie jej klawiszem Enter. Przykładowo: wykryty został system Linux dla platformy Intel x86, wybrane zostały predefiniowane zestawy, domyślny katalog instalacji to /usr/TeX. Zauważmy, że wyświetlana jest także ilość miejsca na dysku, potrzebna do zainstalowania pakietów. Jeśli wykonuje się sugerowaną instalację, potrzebne jest około 300 megabajtów wolnego miejsca na dysku. Podstawowa instalacja zajmie jedynie 100 megabajtów; można ją poszerzyć o wybrane pakiety, kiedy zajdzie taka potrzeba.

Użytkownicy MacOSX

– dostępne programy instalacyjne (TeXShop, ITeXMac. . . ) stosują domyślną lokalizację teTeX, czyli /usr/local/teTeX. Wobec czego użytkownicy Mac dla instalacji TeX Live powinni rozważyć wybór katalogu /usr/local/teTeX zamiast /usr/TeX.

W katalogu wybranym do instalacji, w podkatalogu bin, skrypt instalacyjny umieści binaria. Drzewo z plikami TeX-owymi zostanie umieszczone w podkatalogu texmf. Dodatkowy podkatalog texmf-var będzie zawierał kopie plików konfiguracyjnych (prócz głównego texmf.cnf), które będą modyfikowane podczas uruchamiania programu texconfig; znajdą się w tym katalogu także generowane pliki formatów. Lokalne makra i fonty można będzie umieszczać w podkatalogu texmf-local – aktualizacja bądź reinstalacja systemu TeX nie naruszy zawartości tego katalogu.

Po wybraniu opcji <C> – standard collections, wyświetlone zostaną dostępne zestawy. Każdy zestaw zawiera szereg pakietów: makr, fontów itp. Zaznaczenie zestawu do zaistalowania polega na wciśnięciu odpowiedniego klawisza; ponowne naciśnięcie tego samego klawisza wyłącza zaznaczenie (uwaga: duże i małe litery są rozróżniane!).

Po wybraniu opcji <L> – language collections, wyświetlone zostaną dostępne zestawy dla różnych języków. Zestawy zawierają najczęściej wzorce przenoszenia wyrazów, czasami dodatkowe pakiety makr i fontów. Aby zainstalować polskie pakiety (fonty, makra, dokumentacje), należy w tym menu zaznaczyć klawiszem v opcję Polish.

Po powrocie do głównego menu można dodatkowo wybrać inne opcje. I tak: <O> options pozwala zdecydować, czy nowo tworzone fonty powinny znaleźć się w innym miejscu (jeżeli chcemy, dla większości użytkowników, zainstalować główny pakiet w trybie „tylko do odczytu” (read-only)), oraz czy utworzyć dowiązania symbliczne (links) dla stron man i GNU info w standardowych katalogach systemu. Wymagane do tego są, oczywiście, uprawnienia administratora.

Po zakończeniu ustawień, po powrocie go głównego menu, można rozpocząć instalację (klawisz I). Program instalacyjny, uwzględniając wybrane zestawy i systemy, sprawdzi spisy plików na CD-ROM-ie, stworzy listę plików do skopiowania, po czym pliki te zostaną skopiowane na twardy dysk. Następnie uruchamiana jest sekwencja inicjująca (tworzenie plików formatów itd.). Po instalacji wystarczy dodać do zmiennej PATH właściwy podkatalog bin instalacji TeX-a i można zacząć pracę. Jeśli zajdzie potrzeba, można przenieść binaria wyżej o jeden poziom, np. z /usr/local/bin/i386-linux do /usr/local/bin; jednakże po tym należy wyedytować plik texmf/web2c/texmf.cnf i zmienić linię znajdującą się blisko początku pliku:

na

Jeśli przeniesiemy całość instalacji do innego katalogu, należy dokładnie to określić, modyfikując zmienną TEXMFMAIN w pliku texmf.cnf, a także ustawiając TEXMFCNF na $TEXMFMAIN/texmf/web2c.

Instalacja pojedynczych pakietów z TeX Live na twardym dysku

TeX Live można używać zarówno do aktualizacji istniejącej instalacji, jak i do dodawania składników do instalacji wcześniejszej. Główny program instalacyjny przeznaczony jest do użycia tylko za pierwszym razem, natomiast później należy używać znajdującego się na CD-ROM-ie (DVD) skryptu install-pkg.sh. Uruchamia się go przez zamontowanie nośnika, przejście do katalogu punktu montowania i napisanie

Skrypt posiada dziewięć parametrów; pierwsze cztery pozwalają wybrać: pojedynczy pakiet do instalacji, cały zestaw (np. tex-mathextra), nazwę katalogu zamontowanego CD-ROM-u, oraz nazwę katalogu zawierającego pliki ze spisami zawartości pakietów (zwykle te dwa ostatnie ustawiane są automatycznie):

--package=pkgname

pojedynczy pakiet do zainstalowania;

--collection=colname

pojedynczy zestaw do zainstalowania;

--cddir=dir

katalog źródłowy (domyślnie jest to katalog bieżący, z którego uruchomiono skrypt);

--listdir=dir

katalog ze spisami plików (domyślnie ./texmf/tpm/lists).

Proces instalacji jest określony dokładniej przez pięć kolejnych parametrów; pierwsze dwa pozwalają wyłączyć z instalacji dokumentacje lub pliki źródłowe, trzeci wyłącza domyślne uruchamianie na koniec skryptu mktexlsr, który przebudowuje bazę danych o plikach, czwarty uruchamia na koniec skrypt konfiguracyjny texconfig init zaś piąty powoduje jedynie wypisanie plików, które miałyby być zainstalowane:

Można także określić, czy zamiast instalować pliki, skrypt powinien utworzyć archiwum tar w wybranej lokalizacji:

Dodatkowa opcja --verbose pozwala wyświetlić podczas uruchomienia bardziej szczegółowe komunikaty.

Tak więc, jeżeli chcielibyśmy tylko zobaczyć przed zainstalowaniem, jakie pliki tworzą pakiet fancyhdr, nasze polecenie wyglądałoby następująco:

• zainstaluj LaTeX-owy pakiet natbib:
  
  >  sh install-pkg.sh --package=natbib
• zainstaluj LaTeX-owy pakiet alg bez plików źródłowych i bez dokumentacji:
  
  >  sh install-pkg.sh   --package=alg --nosrc --nodoc
• zainstaluj wszystkie pakiety dostępne w zestawie dodatkowych makr dla Plain TeX:
  
  >  sh install-pkg.sh --collection=tex-plainextra
• spakuj wszystkie pliki wymagane dla PSTricks w pliku tar, w katalogu /tmp:
  
  >  sh install-pkg.sh --package=pstricks --archive=/tmp/pstricks.tar

Program texconfig

Gdy tylko program instalacyjny skopiuje wszystkie pliki w miejsce, gdzie mają być zainstalowane, można użyć programu texconfig, pozwalającego konfigurować system według własnych potrzeb. Program ten może być w każdej chwili uruchomiony do zmiany instalacji, z interfejsem pełnoekranowym (wymaga on programu dialog, zawartego w pakietach z binariami) lub z linii poleceń. Program texconfig powinien być używany do wszelkich zmian, takich jak deklaracja używanych drukarek czy przebudowywanie bazy danych o plikach. Obydwa tryby pracy mają tekst pomocy opisujący możliwości.

Przykłady użycia z wiersza poleceń:

texconfig dvips paper letter

ustawienie formatu papieru na „letter” dla programu dvips;

texconfig xdvi letter

jak wyżej, ale dla programu xdvi;

texconfig rehash

aktualizacja wszystkich baz danych instalacji systemu TeX;

texconfig faq

wyświetla FAQ dystrybucji teTeX (na dystrybucji tej oparto TeX Live;

texconfig help

wyświetla dostępne opcje skryptu.

Skrypt texconfig pozwala na zmianę jedynie najważniejszych ustawień. Głównym plikiem konfiguracyjnym jest texmf.cnf. Zlokalizujemy go uruchamiając polecenie „kpsewhich texmf.cnf”. Plik ten zawiera sporo użytecznych komentarzy wyjaśniających reguły ustawień domyślnych oraz podaje przykłady ustawień alternatywnych.

Testowanie instalacji

Po zainstalowaniu TeX Live warto sprawdzić czy programy działają prawidłowo. Opiszemy tu podstawowe procedury testowe funkcjonowania systemu w systemach Unix. W Mac OS X i Windows najczęściej użyjemy środowiska graficznego (GUI), ale reguły są podobne.

1. Sprawdzamy najpierw czy uruchamia się program tex:
   
   >  tex --version
   TeX (Web2C 7.5.2) 3.141592
   kpathsea version 3.5.2
   Copyright (C) 1997-2003 D.E. Knuth.
   ...
   Jeśli uruchomienie zakończy się komunikatem command not found, oznacza to, że nieprawidłowo zadeklarowano zmienną PATH.
2. Przetwarzamy prosty plik LaTeX-owy:
   
   >  latex sample2e.tex
   This is e-TeXk, Version 3.141592-2.1 (Web2C 7.5.2)
   ...
   Output written on sample2e.dvi (3 pages, 7256 bytes).
   Transcript written on sample2e.log.
   Gdy program nie znajduje sample2e.tex (bądź innych wymaganych plików) może to oznaczać, że nadal działają ustawienia zmiennych środowiska bądź pliki konfiguracyjne z poprzedniej instalacji. Dogłębną analizę gdzie są przeszukiwane i znajdywane pliki umożliwia diagnostyka opisana w części 7.2.4 na str. 80 .
3. Podgląd wyniku składu:
   
   >  xdvi sample2e.dvi
   Polecenie to wymaga uruchomionego środowiska graficznego X Window.
4. Przetwarzanie wyniku składu do PostScript w celu wyświetlenia lub wydruku:
   
   >  dvips sample2e.dvi -o sample2e.ps
5. Tworzenie dokumentu bezpośrednio w formacie PDF:
   
   >  pdflatex sample2e.tex
6. Podgląd dokumentu PDF:
   
   >  gv sample2e.pdf
   lub:
   >  xpdf sample2e.pdf
   Programy gv bądź xpdf są dostarczane zwykle w dystrybucjach systemu operacyjnego, wobec tego nie zawarto ich na TeX Live. Przed samodzielną instalacją warto odwiedzić strony, odpowiednio, http://wwwthep.physik.uni-mainz.de/~plass/gv i http://www.foolabs.com/xpdf. W sieci dostępny jest także bezpłatny program Adobe Acrobat Reader (http://www.adobe.com).
7. Inne przydatne pliki testowe:

   docstrip.tex

   pomaga utworzyć plik źródłowy makr oraz dokumentację z plików „.dtx”;

   small2e.tex

   bardziej prosty przykład niż sample2e;

   testpage.tex

   test położenia wydruku na kartce papieru, przydatny do sprawdzenia, czy nasza drukarka nie wprowadza przesunięć;

   nfssfont.tex

   służy do wydruku tablic fontowych;

   testfont.tex

   jak wyżej, ale zamiast LaTeX-a wymaga jedynie plain TeX;

   story.tex

   najbardziej kanoniczny przykład dla plain TeX; na zakończenie przetwarzania uruchomionego poleceniem tex story, po ukazaniu się *, należy wpisać \bye.